نویسنده: باربد صفائی مهرو و هانیه غفاری
چکیده:
کتاب دوزیستان ایران راهنمای جامع زیست‌شناسی، بوم‌شناسی و حفاظت جامع‌ترین کتاب منتشرشده در خصوص این گروه مهم از مهرهداران ایران است که حاوی اطلاعات کاملی در مورد تخمها، لاروها و افراد بالغ دوزیستان ایران، به همراه شرح ویژگیهای ریختی، تغذیه، زادآوری، اطلاعات زیستگاه، اقلیم زیستی ایران و گستره پراکنش گونهها در سطح ملی و جهانی و همچنین عوامل تهدید دوزیستان ایران به تفکیک جنس و گونه همراه با نام علمی، نام انگلیسی و نام استاندارد فارسی بر اساس ریشه‌شناسی نام علمی ارائه‌شده است.
در این کتاب به‌تفصیل به نحوه شناسایی علمی دوزیستان ایران بر اساس کلیدهای شناسایی مجزا برای تخم، لارو و افراد بالغ پرداخته‌شده است. همچنین لازم به ذکر است به پیشینه پژوهش و مطالعه دوزیستان ایران از قرن هجدهم میلادی تا سال 1399 با ذکر هشت‌صد منبع معتبر در خصوص دوزیستان ایران پرداخته‌شده است که می‌توان آن را منسجمترین فهرست منابع دانست. در فصول مجزایی از این نوشته علمی به جغرافیای زیستی و نواحی زیستی ایران پرداخته‌شده است و در ادامه زیستگاه‌های مهم دوزیستان ایران معرفی‌شده‌اند که می‌تواند برای افرادی که برای تحقیقات دانشگاهی و یا علمی دیگر به این رده درخطر انقراض از مهرهداران علاقه‌مند هستند بسیار مفید باشد.
نویسندگان این کتاب بر اساس تجارب میدانی و مطالعات علمی خود در خصوص روش مطالعه گونههای مختلف، ریختشناسی، زیستسنجی شامل شکل و تناسب بین اجزای بدن، دندان، اندام‌های حرکتی، اندام بینایی و تنوع آوایی فصول متعددی را اختصاص داده‌اند. به‌علاوه بوم‌شناسی رفتار دوزیستان شامل برهم کنشها و رفتارهای اجتماعی بین‌گونه‌ای و درون‌گونه‌ای، سازوکارهای دفاعی، بقای گونههای مختلف و نحوه حفاظت از گونهها به همراه الزامات اخلاقی مهم در ارتباط بامطالعه در سطح دانشگاهی و آزمایشگاهی شرح داده‌شده است.
در این منبع علمی 22 گونه دوزیست از 13 جنس و 7 خانواده با استفاده از 450 تصویر رنگی منحصربه‌فرد از دوزیستان ایران و زیستگاه‌های آن‌ها به نمایش درآمدهاست. نقشه‌ها با استفاده از 2200 نقطه پراکنش در قالب نقشه‌های رنگی پراکنش گونهها در کتاب گنجانده‌شده است. لازم به ذکر است علاوه بر موارد فوق‌الذکر برای نخستین بار دو جنس جدید از وزغ‌ها برای ایران و جهان توصیف، تفکیک و معرفی‌شده‌اند که شامل جنس وزغ‌های فیروز با نام علمی Firouzophrynus gen. nov. بر اساس خصوصیات ریختشناسی و جمجمه‌ای از جنس وزغ Duttaphrynus جدا گردیده است و جنس دیگر با نام وزغ‌های خوش‌نوای پارسی با نام علمی Calliopersa gen. nov. نیز بر اساس خصوصیات ریختشناسی، آوایی (صدا در زمان جفت‌یابی) و رفتارهای منحصربه‌فرد در خصوص لانه‌سازی از جنس وزغ Bufotes جداشده و به‌عنوان دو جنس جدید توصیف و تفکیک‌شده است و کلید شناسایی آن‌ها به همراه ویژگیهای این دو جنس به‌طور کامل در قسمت‌های مختلف کتاب آورده شده است.
